Finansal işlemlerde sıkça karşılaşılan vade farkı, pek çok ticari süreçte önemli bir rol oynar. Özellikle vadeli alışverişlerde, çek ve senet işlemlerinde veya kredi kartı ödemelerinde vade farkı hesaplamalarıyla karşılaşılır. Peki, vade farkı nedir, nasıl hesaplanır ve muhasebeleştirilir? Bu kapsamlı rehberde, vade farkı ile ilgili tüm detayları öğrenebilirsiniz.
Vade farkı, bir ürün veya hizmetin peşin fiyatı ile vadeli fiyatı arasındaki farktır. Vadeli alışverişlerde, mal veya hizmet bedelinin ileri bir tarihte ödenecek olması, satıcıya bir risk ve maliyet yükler. Bu maliyeti karşılamak adına, satış bedeline eklenen fark vade farkı olarak tanımlanır.
Vade farkı, genellikle şu durumlarda ortaya çıkar:
Bu fark, belirli bir faiz oranına göre hesaplanır ve faturaya eklenerek tahsil edilir.
Vade farkı satıcı açısından bir gelirdir. Vadeli satış yapılırken alınan bu fark, şirketin diğer gelir kalemleri arasında yer alır. Muhasebe kayıtlarında genellikle 602 Diğer Gelirler hesabına işlenir.
Alıcı taraf için vade farkı bir giderdir. Ürünü peşin yerine vadeli alması durumunda, ekstra bir bedel öder. Bu bedel, firmanın finansal giderleri içinde değerlendirilir.
Vade farkı, ayrı bir fatura ile tahsil edilebilir. Bu fatura, geciken ödeme için hesaplanan ek tutarı gösterir. Vade farkı faturası, KDV’ye tabi olabilir ve muhasebe kayıtlarında ayrıca belirtilmelidir.
Vade farkı, genellikle aşağıdaki formülle hesaplanır:
Vade Farkı = (Ana Tutar × Faiz Oranı × Gün Sayısı) / 30 / 100
Örneğin:
10.000 TL’lik bir satışta, %2 aylık faiz oranı ve 60 gün vade varsa:
(10.000 × 2 × 60) / 30 / 100 = 400 TL vade farkı
Kredi kartı ödemeleri geciktiğinde, bankalar vade farkı (gecikme faizi) uygular.
Örnek Hesaplama:
Taksitli ödemelerde her bir taksitin içerdiği faiz oranı dikkate alınarak toplam ödeme tutarı hesaplanır. Örneğin, 1.000 TL’lik bir ürüne 3 ay vade farkı eklendiğinde:
Çek ve senetle yapılan ödemelerde vade farkı, çekin veya senedin vade tarihine göre hesaplanır. Bu tür işlemlerde:
120 Alıcılar 11.800 TL
600 Yurtiçi Satışlar 10.000 TL
391 Hesaplanan KDV 1.800 TL
Bu örnekte, 1.000 TL vade farkı ve 180 TL KDV fiyata eklenmiştir.
153 Ticari Mallar 10.000 TL
191 İndirilecek KDV 1.800 TL
320 Satıcılar 11.800 TL
Burada vade farkı dahil satın alma işlemi yapılmıştır.
120 Alıcılar 1.180 TL
602 Diğer Gelirler 1.000 TL
391 Hesaplanan KDV 180 TL
Satış sonrası vade farkı faturalandırılmıştır.
780 Finansman Giderleri 1.000 TL
191 İndirilecek KDV 180 TL
320 Satıcılar 1.180 TL
Alış sonrası vade farkı gider olarak kaydedilmiştir.
Vade farkı ve faiz, zaman faktörü nedeniyle ortaya çıkan ek maliyetlerdir. Ancak bu iki kavram arasında hukuki ve işlevsel anlamda önemli farklar bulunur.
En belirgin fark:
Ayrıca, vade farkı fatura kesilerek belgelenir ve KDV’ye tabidir. Faiz ise genellikle banka veya resmi finansal kurumlar aracılığıyla işler ve stopaj gibi farklı vergilere tabi olabilir.
Evet, vade farkı Katma Değer Vergisi’ne (KDV) tabidir.
Türk vergi mevzuatına göre, vadeli satışlarda ortaya çıkan farklar da "mal teslimi veya hizmetin" bir parçası kabul edilir. Bu nedenle, vade farkı üzerinden de KDV hesaplanması zorunludur.
Örneğin:
Bu durumda toplam KDV tutarı: 10.000 TL (mal bedeli) + 1.000 TL (vade farkı) = 11.000 TL x %20 = 2.200 TL
Dikkat edilmesi gereken:
Ticari ilişkilerde vade farkı uygulanacaksa, bu durumun sözleşmelerde açık ve net bir şekilde belirtilmesi hem alıcı hem de satıcı için büyük önem taşır.
Sözleşmede yer alması gereken ifadeler:
Vade farkı, ticari hayatta önemli bir finansal unsurdur. Doğru hesaplanması ve muhasebeleştirilmesi, şirketlerin vergi uyumu ve finansal raporlaması açısından kritiktir.Eğer vade farkı hesaplamalarında desteğe ihtiyacınız varsa, bir mali müşavir ile çalışmanız önerilir.
2025 yılı itibarıyla ticari ilişkilerde hangi durumlarda vade farkı ve gecikme zammı uygulanır? Vade farkı ve gecikme zammı arasındaki farkları keşfedin.
15 gün boyunca ücretsiz deneyin, kredi kartı gerekmez.
